یکی از بازار های کاری بی نظیر در رشته های عمران و همچنین معماری بازسازی و بهسازی سازه ها میباشد , که این روز ها با توجه به هزینه های بالای ساخت خانه ها و ساختمان ها , افراد ترجیح میدهند به جای ساخت، خانه ها و یا ساختمان های خود را نوسازی،بهسازی و یا بازسازی کنند و بتوانند بسته به نیاز خود با هزینه ای کمتر خانه ای بهتر داشته باشند.در این مقاله به بررسی جزئی تفاوت بازسازی،نوسازی و بهسازی خواهیم پرداخت.
اما جدا از شبیه بودن اسم این سه بخش با یکدیگر در نوع کار و هسته ی اصلی کاری به شدت با یکدیگر تفاوت دارند و شما چه یک مهندس باشید و چه یک شخصی که تصمیم به بازسازی، نوسازی و یا بهسازی ساختمان دارید.باید از تفاوت های آنها آگاه باشید.
روشهای مدیریت بافت فرسوده شهری
امروزه بافت های فرسوده قسمت عمده ای از بافت های ما را تشکیل داده اند و از علل اصلی تهیه طرح های مرمتی شده اند زیرا که فرسودگی عاملی است که به افول حیات شهری، زدودن خاطرات جمعی و شکل گرفتن حیات شهری روزمره ای کمک می کند. مداخله در بافت تاریخی ارزشمند باید به گونه ای باشد که هم ارزش های ساختاری و هم ویژگی های ماهوی و کالبدی آن را حفظ گردد و هم بافت تاریخی با ضرورت های زندگی امروز و فردا انطباق یابد تا بتوان به عنوان یک بافت شهری زنده و فعال به حیات خود ادامه دهد.
نتایج تحقیق نشان داده است که بافت های فرسوده از نظر اجتماعی و اقتصادی دارای مشکلات عدیده ای برای ساکنین و همچنین برای مسولان شهری است لیکن با تدوین برنامه های صحیح جهت نوسازی و بهسازی این نوع بافت ها نه تنها به حل مشکلات منجر خواهد شد بلکه فرصتی مناسب برای توسعه پایدار شهری در زمینه های اجتماعی و اقتصادی خواهد شد.
نکته بسیار جالب مهم‌ترین مفاهیم به کار رفته در مرمت شامل نوسازی، بهسازی و بازسازی است که روی هم مداخله را معنا می‌کنند.
بهسازی
بهسازی به معنای پیشگیری از خراب شدن قبل از زلزله و تخریب میباشد و ما قبل از این که زلزله بیایید و سازه تخریب شود , اقدام به بهسازی میکنیم تا هم از خسارت پیشگیری کنیم و هم امنیت کافی را به سازه بدهیم.
فعالیت بهسازی با هدف استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل موجود و تقویت جنبه های مثبت و تضعیف جنبه های منفی صورت می پذیرد. دخالت در این بافت ها مستلزم رعایت ضوابط و مقررات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. بهسازی شامل سلسله اقداماتی است که به منظور بهبود کالبد، که در نتیجه فرسایش فعالیت تحقق یافته است، در کوتاه مدت صورت می پذیرد. در واقع بهسازی زمانی صورت می گیرد که فرسودگی نسبی فضا از لحاظ عملکردی حادث شده باشد و می تواند شامل این موارد باشد: حفاظت، جلوگیری و ضمانت – استحکام بخشی – بهبود و سازماندهی
بازسازی
بازسازی هم در طراحی داخلی استفاده میشود و هم در طراحی نما ولی هزینه ی بخش نما به نسبت داخلی بیشتر میباشد و خیلی کم پیش می آید تا نما مورد بازسازی قرار بگیرد. فرآیند بازسازی زمانی انجام میشود که معمولا سازه ای با حدود ۱۰ سال کارکرد یا بیشتر وجود داشته باشد و صاحب آن قصد داشته باشد تا فضا و محیط داخلی آن محل را زیباتر کند.
در واقع بازسازی زمانی صورت می گیرد که در بنا، مجموعه و یا فضای شهری، فرسودگی به صورت کامل ایجاد شده باشد. فرسودگی کامل معمولا بر اثر فرسودگی فعالیت و کالبد توامان صورت می پذیرد. این امر معمولا برای ایجاد حیات جدید در سازمان فضایی فرسوده به کار می رود. فرآیند بازسازی معمولا با اقدامات زیر تعریف می شود: تخریب – پاکسازی – آوار برداری – دوباره سازی.
نوسازی
نوسازی به معنای نوکردن است ،این که اقداماتی صورت بگیرد تا ساختارهایی نو جای ساختارهای قدیمی را بگیرند واین که بناهای قدیمی به صورت نو خودنمایی کنند.
نوسازی زمانی انجام می شود که فضای شهری، مجموعه و یا بنا از کارکردی مناسب و معاصر برخوردار بوده ولی فرسودگی نسبی کالبدی فضایی سبب کاهش بازدهی و کارایی آن شده است. نوسازی اقداماتی را شامل می شود که عبارتند از: تجدید حیات – انطباق، به روز کردن – تبدیل، دگرگونی – حفاظت – احیاء – تعمیر
انواع مرمت و سبک های آن
تممیز و تشخیص و تقسیم‌بندی هدف‌ها و نیازهای بنیادی گوناگونی که محرک اصلی مرمت معماری اند، برحسب تفاوت‌هایی که با هم دارند به اتکاء تجارب موجود و مباحثی که کم یا بیش در کتب و نشریه‌های معتبر مربوط به مرمت معماری آمده‌اند، نمایانگر و روشنگر روشهای شناخته، ثبات یافته و قابل تعمیم مرمت معماری اند که با تشریح آن به اصل موضوع که تفاوت بازسازی،نوسازی و بهسازی منجر میشود. این تقسیم‌بندی عبارت است از:
مرمت حفاظتی
هدف اصلی آن نگه داری و حفاظت از بنا است. در مرمت حفاظتی میزان مداخله در شکل و شرایط موجود تا آن اندازه است که بتواند استمرار شباهت بنای مرمت شده را در وضع موجود آن نسبت به وضع پیشین اش به دست دهد. در این روش ادعایی بر انجام تصمیم فوق‌العاده‌ای چه فنی چه هنری فلسفی وجود ندارد.
بازسازی سبکی یا آناستیلوزی
به بازسازی سبک فضای معماری بناهای متعلق به زمان‌های بسیار دور گویند که میزان ویرانی آنها به حدی زیاد است که از آنها جز عناصر ساختمانی محدود به جای نمانده است. بناهایی مورد مرمت آناستیلوزی قرار می‌گیرند که نمایانگر وجود سبک یا شیوه معماری خاصی باشد و از طرفی تکمیل آنها با کذب جلوه کند.
پاک سازی سبکی
ممکن است میزان دخالت و تعداد عناصری یا بخش‌هایی که به بنای اصلی اضافه شده‌اند، از طرف مرمت کننده بعدی افراطی و یا بی‌مورد تشخیص داده شود. در پی چنین برداشتی، آزاد کردن بنا از عناصری که نسبت به شکل اصلی ساختمان ناهمگن و اضافی تشخیص داده شود اقدام می‌گردد.
مرمت تکمیلی یا الحاقی
بازسازی بخش‌های از دست رفته بنای قدیمی به منظور تکمیل موجودیت کالبدی و کاربردی بنا و به خاطر شرکت دادن آن در زندگی عمومی محیط صورت می‌گیرد.
باززنده‌سازی یا مرمت تاریخی
به این ترتیب که نقش تاریخی بنا تعیین کننده چگونگی مرمت خواهد بود. درعمل، این نوع باززنده سازی از راه در هم آمیختن آناستیلوزی، آزاد کردن بنا از بخش‌های غیر اصیل ونیز مرمت تکمیلی شکل می‌گیرد.
مرمت استحکامی
مداخله در وضع کالبدی بنا برای استحکام بخشیدن و تضمین پایداری مجموعه‌های ساختمانی صورت می‌گیرد.
مرمت جامع
در این نوع مرمت اقدامات برای برپایی و حفاظت و باززنده سازی بنا انجام داده میشود و ممکن است تمام سبک‌ها مورد استفاده قرار گیرد. در این نوع مرمت علاوه بر برپایی و نگهداری بنا، عملکرد و احیای ان بنا نیز اهمیت دارد.
ضرورت بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری
با بررسی ابعاد بحران در بافت قدیم شهرها چنین می توان اظهار کرد که ضرورت بهسازی، نوسازی و ساماندهی بافت های قدیمی شهری در موارد زیر اهمیت می یابد و منجر به شناخت بیشتر تفاوت بازسازی،نوسازی و بهسازی می شود:
ضرورت اجتماعی بهسازی و نوسازی شهر :
بافت های قدیمی به دلیل قدمت و فرسودگی و تخریب ناشی از آن و کمبود و حتی نبود تاسیسات و تجهیزات شهری، دچار نارسایی هایی در پاسخگویی به نیازهای امروز زندگی شده اند. به همین دلیل جمعیت بومی ساکن این بافت ها به حاشیه شهرها مهاجرت می کنند و مهاجران روستایی و اقشار کم درآمد جایگزین آنها می شوند. تنها انگیزه ساکنان جدید برای زندگی داشتن یک سرپناه است.
آنها در این بخش از شهر با توجه به نازل بودن قیمت مسکن اسکان می یابند. به تبع آن بی ثباتی اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی در این محله ها پدید می آیند و افزایش پیدا می کند. درنتیجه روند فرسودگی و تخریب بافتشهری شدت می گیرد. در واقع می توان گفت ترکیب جمعیت از نظر اجتماعی- اقتصادی در بخش های وسیعی از این بافت ها، همانند بافت های حاشیه ای و خودرو است و جمعیت ساکن با هم تجانس فرهنگی ندارند، بنابراین به دلیل احساس جدایی و بیگانگی نسبت به همسایگان و ساکنان و فضای جدید دچار آشفتگی و سردرگمی می شوند.
ضرورت اقتصادی بهسازی و نوسازی شهر
از آنجا که بافت های قدیم بیشتر در بخش مرکزی شهرها واقع شده و عمدتا بازار را در خود جای داده اند، در مجموعه شهری امتیاز و موقعیت مکانی بسیار خوبی دارند. بر این اساس امتیازهای اقتصادی بسیاری به شرح زیر دارند:
- سهولت دسترسی به تمام نقاط شهر و خدمات رسانی تسهیالت شهری از مرکز شهر
- وجود زمینه های رشد و توسعه صنعت توریسم از طریق صنایع دستی و کوچک بومی هر ناحیه جغرافیایی
- وجود توان بالقوه مناسب برای توسعه مناطق مسکونی
- دارا بودن امکانات و تاسیسات زیرزبنایی هر چند اندک در مقایسه با زمین های بکر حاشیه شهر
در آخر
به نظر می رسد راهکاری که می تواند کمک مؤثری در این زمینه نماید، اعتماد به مردم و دخالت دادن آنها در تمامی مراحل و در واقع برنامه ریزی از پایین به بالاست .در حال حاضر مردم در فرایند تهیه طرح و برنامه ریزی هیچ نقشی ندارند و صرفاً ملزم به اجرای طرح هایی هستند که بدون جلب نظر آنها برنامه ریزی شده اند. با دانستن تفاوت بازسازی،نوسازی و بهسازی میتوانیم بهترین انتخاب رای برای مجری تصمیم مورد نظر خود بگیرید.
