اهمیت مدیریت نیروی امدادی در هنگام زلزله

شواهد نشان می‎دهند که علیرغم پیشرفت در زمینههای اقتصادی، اجتماعی و علمی، حوادث طبیعی مانند زمین‎لرزه همچنان پیامدهای اقتصادی و اجتماعی زیادی را برجای می‎گذارند ]1[. گزارش صلیب سرخ در سال 2013 بیانگر این موضوع است که در فاصله سال‌های 2003 و 2012 حدود 6700 حادثه طبیعی در دنیا رخ دادهاست. پیامد این حوادث مرگ حدود 1.1 میلیون نفر و آسیب‎دیدگی حدود 4.2167 میلیون نفر بوده است (1). افزایش جمعیت، تمرکز جمعیت در شهرها، و ساخت‎و ساز غیراصولی زیرساخت‎ها باعث گردیده است که اثرات منفی رخداد زمین‎لرزه در مناطق لرزه‎خیز شدت یابد(3-1). بررسی‎های انجام‌شده نشان می‌دهند که آسیب‎پذیری جوامع در برابر حوادث پیش‌بینی‌نشده مانند زمین‌لرزه می‎تواند منشا تهدیدهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی باشد (5-7)

خسارات غیر مستقیم ناشی از حوادث طبیعی مانند زمین لرزه

رخداد حوادث ویرانگری مانند زمین‌لرزه می‌تواند علاوه بر آسیب‎های جسمی، بر سلامت روانی افراد حادثهدیده نیز تاثیر قابل‌توجهی داشته باشد. برای نمونه، در بازماندگان گردباد سریلانکا، 50% بازماندگان تا یک سال بعد از رخداد گردباد دچار اختلالات روانی بودند. از بازماندگان زمین‎لرزه 1999 تایوان، 59% دچار اختلالات روانی شدید بودند ]8[. پس از زمین‎لرزه سال 1369 در رودبار و منجیل، 68% کودکان حادثهدیده دچار اختلالات رفتاری شدند ]9[. پژوهشهای انجامشده از زمین‎لرزهی بم حاکی از شیوع مشکلات روانشناختی در 82% بزرگسالان و 84% کودکان بودهاست. همچنین 65% کودکان و 78% بزرگسالان پس از حادثه دچار استرس بودند ]10[.

پیامدهای اقتصادی یک زمین‌لرزه ویرانگر هم می‎توانند قابل توجه باشند. یک زمین‌لرزهمی‎تواند با وارد نمودن آسیب به زیرساخت‎های یک جامعه بر محرکهای پیشرفت اقتصادی اثر میگذارند. مرگومیر ناشی از حادثه، مصدومیت و نیز معلولیت جسمانی برخی از حادثه‎دیدگان سبب میشود تا انباشت سرمایهی انسانی جامعه بعد از حادثه افول پیدا کند. کاهش سرمایه انسانی می‎تواند با ایجاد اختلال در فرآیندهای اقتصادی، هزینه قابل‌توجهی را بر جامعه تحمیل کند. فرآیند درمان مصدومان درکوتاه‌مدت و بازتوانی معلولان ناشی از حادثه در بلند مدت می‎تواند بار سنگینی را بر سیستم بهداشت، درمان و سلامت یک جامعه وارد کند.

علاوه بر مرگ‌ومیر، مصدومیت و معلولیت، مهاجرت بخشی از شهروندان پس از رخداد حوادث ویرانگر تهدیدی است که سرمایهی انسانی و نیز تجمع آیندهی آن را تحت تاثیر قرار میدهد ]11[. به این ترتیب، بلایای طبیعی مانند زمین‎لرزه، طوفان و سیل می‌توانند علاوه بر تأثیر مستقیم بر روی محرکهای رشد اقتصادی، بر توسعهی اقتصاد تأثیر غیرمستقیم نیز بگذارند. به عنوان مثال، توفان کاترینا در سال 2005 منجر به فوت 1323 نفر و بیخانمان شدن میلیونها نفر شد. خسارت اقتصادی این حادثه معادل 108 میلیارد دلار برآورد شدهاست ]12[. به‌هیمن ترتیب، توفان هاروی^[1] که در سپتامبر 2017 رخ داد پیامدهایی از قبیل از بینرفتن زنجیرههای تامین مواد غذایی و نیز افزایش قیمت غذا و سوخت در آمریکا را در پی داشت. در این حادثه، 37 نفر جان خود را از دست دادند و خسارتی معادل 190 میلیارد دلار به اقتصاد وارد شد ]13[. بررسی‎ها نشان می‎دهند که کشورهایی که به طور مکرر بلایای طبیعی را تجربه می‎کنند به نرخ رشد اقتصادی کمتری دست می‌یابند ]14[. بلایای طبیعی علاوهبر پیامدهای اقتصادی عواقب سیاسی نیز در پی دارند. افزایش نارضایتی عمومی و بیثباتی سیاسی پس از یک فاجعه ویرانگر محتمل است. این به نوبهی خود ممکن است به عدمقطعیت بیشتر در سیاست و کاهش فعالیت‌های اقتصادی منجر شود ]15[.

راه‌های افزایش آمادگی به منظور مقابله با حوادث طبیعی

با توجه به تاثیرات احتمالی حوادثی مانند زمین‌لرزه، کاهش آسیب‌پذیری جامعه در برابر این حوادث و آمادگی جهت مقابله با پیامدهای آنها ضروری است. لازم است که جوامع آسیب‌پذیر در مقابل این حوادث به برنامهای جامع برای کاهش اثرات منفی و نیز پاسخگویی به پیامدهای ناشی از حوادث تهیه و اجرا نمایند. جهت مدیریت هرچه بهتر حوادث 4 اقدام اصلی بایستی انجام شود. این اقدام‎ها شامل مراحل پیشگیری، افزایش آمادگی، پاسخگویی مناسب به پیامدهای حادثه و بازسازی است ]16-18[. بدون انجام اقدام‎های پیشگیرانه و کسب آمادگی مناسب در مقابل زمین‎لرزه، پاسخگویی به پیامدهای ناشی از حوادثی مانند زمین‎لرزه و بازسازی ویرانی ناشی از آنها می‎تواند تنها به کاهش بخشی از پیامدهای نامطلوب زمین‎لرزه بیانجامد. بنابراین، برنامهریزی مناسب جهت مقابله با حوادثی از قبیل زمینلرزه یکی از راههای موثر جهت کنترل و کاهش هزینههای ناشی از آنها است.

یکی از مهمترین پیامدهای حوادث ویرانگری مانند زمین‎لرزه، هزینههای اجتماعی ناشی از حوادث است که تابعی از میزان مرگومیر و آسیب‎دیدگی افراد است. برای کاهش این هزینه‌ها، علاوه کاهش آسیب‌پذیری جامعه و افزایش آمادگی آن در برابر زمین‌لرزه‌های احتمالی آینده، می‌بایست شرایطی را فراهم نمود تا در صورت رخداد زمین‌لرزه، خدمات درمانی مناسب به مصدومان احتمالی حادثه ارایه شود. نیروهای امداد و نجات نقش مهمی را در ارایه خدمات درمانی در شرایط بعد از زمین‎لرزه بر عهده دارند. وظیفه این نیروها، فراهم کردن خدماتی از نوع مراقبتهای فوری پیش بیمارستانی و نیز انتقال افراد بیمار و آسیبدیده به بیمارستان است. عملکرد مناسب نیروهای امداد و نجات می‎تواند منجر به ارایه بهموقع خدمات درمانی به مصدومان و کاهش تلفات ناشی از حادثه شود. با توجه به اینکه در بسیاری از موارد تاخیر در درمان مصدومان موجب تشدید آسیب‌دیدگی و یا حتی معلولیت و مرگ آسیب‌دیدگان می‌شود، یکی از اصلهای مهم امدادرسانی بعد از حادثه، پاسخگویی در بازهی زمانی مناسب توسط نیروهای امداد و نجات به افراد حادثه دیده است. بررسیها نشان میدهد که 72 ساعت اولیه پس از حادثه نقشی کلیدی در عملیات امداد و نجات دارد ] 23.22[. اقدام‎های صورتگرفته در این بازه‌ی زمانی حساس شامل یافتن و انتقال افراد با وضعیت وخیم به بیمارستانها و مراکز درمانی، و نیز ارائه خدمات و اقلام ضروری به افراد بازمانده در ناحیهی حادثهدیده است ]24[. بنابراین، یکی از کلیدیترین پارامترها برای تعیین سطح عملکرد نیروهای امداد و نجات زمان پاسخگویی^[2] است. زمان پاسخگویی، زمان سپری شده از شروع درخواست خدمات درمانی تا زمان رسیدن نیروهای امداد و نجات به فرد آسیبدیده جهت شروع اقدام‌های درمانی و انتقال مصدوم به مراکز درمانی است ]21-19[.

ارائهی برنامهی مناسب به نیروهای امداد و نجات جهت پاسخگویی به نیازهای پزشکی بعد از حوادث یکی از وظایف مرکز فرماندهی نیروهای امداد و نجات است که تاثیر بهسزایی در کاهش زمان پاسخگویی به نیازهای اورژانسی افراد حادثهدیده دارد. مرکز فرماندهی نیروهای امداد و نجات با توجه به سطح آسیب‎های ناشی از زمین‌لرزه در مناطق مختلف و نیز تعداد و سطح آسیب‎دیدگی افراد آسیب‎دیده میتواند دستورالعملهای مناسب را برای اعزام به‌موقع نیروهای امداد و نجات ارائه دهد. یکی از عامل‌ها تعیینکننده جهت کاهش زمان رسیدن نیروهای امداد و نجاب به آسیب‌دیدگان مکان استقرار نیروهای امداد و نجات است.

از طرف دیگر، زیرساختهای درمانی نیز بایستی ظرفیت پذیرش بیماران منتقل شده توسط آمبولانسها را داشته باشند. بنابراین، برنامه‌ریزان و مدیران بیمارستانها می‌بایست کاهش احتمالی ظرفیت بیمارستان به‌دلیلی آسیب‌های وارده و نیز افزایش نیاز به خدمات درمانی پس از رخداد حوادثی مانند زلزله را در نظر گیرند تا بتوانند خدمات لازم را به بیماران ارائه کنند.

منابع:

1. Pérez-Galarce F, Canales LJ, Vergara C, Candia-Véjar A, An optimization model for the location of disaster refuges, Socio-Economic Planning Sciences (2017), doi: 10.1016/j.seps.2016.12.001.
2. Gleeson, B., 2013. Resilience and its Discontents. Research Paper No. 1. Melbourne Sustainable Society Institute (Retrieved from: http://sustainabledev.unimelb.edu.au/sites/default/files/docs/MSSI ResearchPaper-01_Gleeson_Resilience_2013.pdf).
3. Trainor, J., Subbio, T., (2014). Critical issues in disaster science and management: A Dialogue Between Researchers and Practitioners. Washington, D.C: FEMA’s Emergency Management Higher Education Program.
4. World Bank, 2014. Managing disaster risks for resilient development. http://www.worldbank.org/en/results/2013/04/12/managing-disaster-risks-resilient-development.
5. Beck, U., 2009. World at Risk. Polity Press, Cambridge.
6. Department of Foreign Affairs and Trade (DFAT), 2014. Building resilience retrieved from:.Intergovernmental panel on climate change (IPCC), 2014.
7. Climate change 2014: synthesisreport. http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/SYR_AR5_LONGERREPORT_Corr2.pdf.
8. Chen, C.C.,and Yeh, T.L.,2001 , psychiatric morbidity and post-traumatic symptoms among survivors in the early stage following the 1999 earthquake in Taiwan, psychiatry Res., 105(1-2),13-22.
9. Parvaresh, N.,and Bahram Nejad,a.,2006, Posttraumatic Stress Disorder in Earthquake-stricken Students Residing in Rudbar, Iranian Journal of Psychiarity and clinical Psychology,2(12), 165-8. Montazeri , A.,and Baradaran, H.,2003, Psychological distress among Bam earthquake survivors in Iran: a population-based study, BMC Public Health, 5(1), 4-5.
10. Klomp, J. Valckx, K (2014). Natural disasters and economic growth: A meta-analysis. Global Environmental Change, G Model JGEC-1261; No. of Pages 13.
11. http://www.weather.gov/lix/?n=katrina_anniversary References 59
12. https://www.cnbc.com/2017/08/31/hurricane-harvey-likely-most-expensive-natural-disaster-in-us-history-accuweather.html
13. Benson. C. (2003). macroeconomic concepts of vulnerability: dynamics, complexity and public policy, In G. Bankoff, G. Frerks and T. Hilhorst, mapping vulnerability: disaster, development and people.
14. Klomp, J. Valckx, K (2014). Natural disasters and economic growth: A meta-analysis. Global Environmental Change, G Model JGEC-1261; No. of Pages 13.
15. Altay N, Green III WG. OR/MS research in disaster operations management. Eur J Oper Res 2006;175(1):475e93.
16. Tomasini R, Van Wassenhove L. Humanitarian logistics. Palgrave Macmillan: INSEAD Business Press; 2009.
17. Nikbakhsh E, Farahani RZ. Humanitarian logistics planning in disaster relief operations. Logist Oper Manag Concepts Models, Elsevier, Waltham, MA 2011: 291e332.
18. Mayer, J. D. 1979. “Emergency Medical Service: Delays, Response Time and Survival.” Journal Article. Medical Care 17(8): 818–827.
19. Lee, S. 2011. “The Role of Preparedness in Ambulance Dispatching.” Journal of Operational Research Society 62 (10): 1888–1897.
20. Wilde, Elizabeth Ty. 2013. “Do Emergency Medical System Response Times Matter for Health Outcomes?” Health Economics 22 (7): 790–806.
21. Balcik, B., B. M. Beamon, K. Smilowitz. 2008. Last mile distribution in humanitarian relief. J. Intel. Transport. Syst. 12(2): 51–63. Fenton, R. 2008a. ‘‘Terrorism & Disaster Response.’’ Homeland Security Second Annual Conference and Showcase, Naval Postgraduate School, Monterey, CA. References 60
22. Weitz, R. 2006. ‘‘Federalism and Domestic Disasters: Promoting a Balanced Approach.’’ Hudson Institute. Available at http://
23. www.hudson.org/index.cfm?fuseaction=publication_details &id=3926&pubType=H (accessed date September 30, 2009).
24. Salmeron, J., Apte A. (2010). Stochastic optimization for natural disaster asset prepositioning. Production and Operations Management 19(5): 561-574.
25. Tzeng, G.H., Cheng, H.J., Huang, T.D., 2007. Multi-objective optimal planning for designing relief delivery systems. Transportation Research Part E 43 (6), 673–686.