مدیریت مصالح پروژه ساختمانی از جمله عوامل تأثیرگذار بر روی قیمت مسکن است و مقوله کاهش هزینه‌های تمام شده اجرای ساختمان یکی از موضوعات مهم تمامی سرمایه گذران و مجریان این حوزه است. تلاش در اجرای پروژه‌ها هم‌راستا با بهینه نمودن سه شاخص اصلی یعنی زمان، هزینه و کیفیت از اهداف اصلی مجریان و سرمایه گذاران در پروژه‌ها است. در این مقاله به بررسی مصالح پرت ساختمانی میپردازیم.
چگونه مصالح پروژه را مدیریت کنیم؟
به دلیل رشد روز افزون جمعیت در جهان، صنعت ساختمان از جمله مهم‌ترین مشاغل و یکی از پرمصرف‌ترین مصرف کننده‌های منابع طبیعی در مصالح اجرایی پروژه است. با توجه به ارزش این منابع طبیعی و افزایش قیمت آن می‌توان گفت که مواد و مصالح در پروژه‌ها سهم مهمی در قیمت تمام شده پروژه دارد. از این رو مدیریت و کنترل مواد و مصالح امری مهم و کلیدی جهت بهره‌وری و کاهش قیمت تمام شده در پروژه‌های ساخت و ساز است. مدیریت مواد و مصالح باید در تمامی مراحل ساخت پروژه از شروع تجهیز کارگاه تا تحویل پروژه در دستور کار قرار گیرد.
راهکارهای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی:طراحی
- طراحی تجهیز کارگاه به منظور افزایش راندمان مصرف مصالح.
- طراحی پروژه براساس مدول های مصالح موجود در بازار و ابعاد متداول.
- کاهش تغییرات طراحی در حین اجرای پروژه ساختمانی.
- متره و برآورد دقیق مصالح ساختمانی مورد نیاز در پروژه.
- درج بندهای تاکیدی در اسناد مناقصه در خصوص اتلاف مصالح در پروژه.
- استفاده از برنامه مدیریت پسماند کارگاه (Site Waste Management Plan).
راهکارهای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی: تدارکات
- جلوگیری از خرید مصالح ساختمانی مازاد بر نیاز پروژه.
- استفاده از مصالحی که پرت کمتری در میان مصالح ساختمانی مشابه داشته باشند.
- استفاده از مصالح ساختمانی با قابلیت بازیافت.
- خرید مصالح با بسته بندی مناسب.
- تحویل مصالح به کارگاه در زمان استفاده و پرهیز از انبار نمودن طولانی مدت مصالح.
راهکارهای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی: کارگاهی
- پرهیز از دوباره کاری، جابجایی مجدد مصالح ساختمانی و تخریب قسمت های اجرا شده.
- انبار نمودن مصالح و همچنین ضایعات ساختمانی بصورت مجزا و در محیط مناسب.
- نظارت بر جابجایی و انبار مصالح توسط کارگران ساختمانی.
- برقراری سیستم جریمه/ پاداش دهی براساس میزان مصرف مصالح به نسبت متره ساختمان.
- استفاده مجدد از ضایعات مصالح قابل استفاده که در پروژه تولید شده است.
- ایجاد سیستم ارتباطی و نظارتی قدرتمند در کارگاه ساختمانی.
- استفاده مجدد از مصالح سنگی و خاکی تولید شده در حین تخریب ساختمان برای محوطه سازی.
- تمیز و منظم نگه داشتن سایت کارگاهی به منظور تشخیص بهتر ضایعات در کارگاه.
- داشتن دستورالعمل مدیریت پسماند ضایعات کارگاهی در پروژه.
- جمع آوری منظم مصالح پای کار پس از اتمام هر فعالیت ساختمانی.
راهکارهای کاهش اتلاف مصالح ساختمانی: ماشین آلات و نیروی انسانی
- آموزش کارگران و مهندسان درباره مدیریت مصرف مصالح در پروژه.
- بکارگیری یکی از مهندسان کارگاه به عنوان مسئول مدیریت پسماند سایت.
- بکارگیری گروه اختصاصی برای تفکیک ضایعات مصالح ساختمانی.
- داشتن شرایط قراردادی مشخص با پیمانکاران جزء درخصوص پرت مصالح.
- جابجایی مصالح ساختمانی با ماشین آلاتی مانند جرثقیل و بالابر برای کاهش پرت مصالح.
مدیریت ضایعات مصالح پروژه چیست؟
در ادامه مقاله مصالح پرت ساختمانی به بررسی علل و منشأ ضایعات مصالح نخستین گام در مدیریت و کاهش ضایعات مصالح در پروژه‌ها است. هر گاه به مدیریت مصالح به عنوان یک تخصص مهم نگاه نشود این امر باعث افزایش میزان ضایعات و پرت مصالح را در پروژه می‌شود.
ضایعات مصالح باعث افزایش هزینه‌های اجرای پروژه می‌شود. یکی از روش‌های معمول در کنترل و مدیریت پرت مصالح این است که با توجه به حجم مصالح تحویل شده به پیمانکار و با در نظر گرفتن درصد پرت استاندارد هر وقت مصالح توسط پیمانکار بیشتر از نرم استاندارد ضایعات شد خسارت وارده توسط پیمانکار پرداخت می‌شود.
مهندسین ناظر مقیم در پروژه حتماً باید حجم مصالح کار شده را با حجم مصالح تحویلی به پیمانکار تحت کنترل داشته باشند. در مواردی که مصالح کار شده قابل رؤیت نیست مانند (میزان سیمان کار شده در سیمان کاری) با نظارت مستمر از روند اجرای کار می‌توانند مدیریت مصالح را تحت کنترل داشته باشند.
انواع ضایعات ساختمانی:
ضایعات ساختمانی را می توان در دو دسته فیزیکی و غیر فیزیکی تعریف نمود. منظور از ضایعات فیزیکی، موادی همچون بتن، شن و ماسه، چوب، فلز و پلاستیک می باشد که از فعالیت های ساختمانی پرت شده اند. درحالیکه ضایعات غیر فیزیکی از جنس زمان، هزینه و یا انرژی هستند. ضایعات فیزیکی براساس اثرات شیمیایی که به محیط زیست وارد می کنند، به دو دسته خنثی و فعال تقسیم می شوند. نخاله های از جنس خاک و شن و ماسه از نوع ضایعات خنثی هستند. در مقابل ضایعات فلزی و شیمیایی از نوع ضایعات فعال می باشند.
از جمله منابع اصلی تولید ضایعات ساختمانی می توان به حمل و نقل نامناسب، انبار نمودن نامناسب مصالح، برش اشتباه مصالح، عدم توجه به میزان مصرف مصالح در حین اجرا و طراحی غیر اجرایی اشاره نمود. به طور معمول، برای پرت مصالح مختلف در کارگاه ساختمانی، حجمی معادل ۱ تا ۱۰ درصد درنظر گرفته شده و به همین میزان، مصالح مازاد بر متره ساختمان خریداری می شود. لذا بکارگیری اصول مدیریت پسماند می تواند با کاهش مصرف مصالح ساختمانی، مصرف مجدد ضایعات قابل استفاده و بازیافت نخاله های ساختمانی به کاهش ۱ تا ۱۰ درصدی هزینه مصالح پروژه و همچنین کاهش هزینه حمل و دپو نخاله های ساختمانی در پسماندهای شهری منجر شود. این موضوع زمانی اهمیت می یابد که بدانیم تولید پسماندهای ساختمانی سالانه ۲ درصد افزایش می یابد.
بازیافت ضایعات ساختمانی:
در این بخش به نمونه هایی از مصالح قابل بازیافت در صنعت ساختمان می پردازیم. برای مثال، هر ساله هزاران تن شیشه بصورت ضایعات مصالح در پروژه های ساختمانی سراسر جهان ایجاد می گردد.تنها میزان بازیافت شیشه در کشور انگلستان سالانه ۴۰۰ هزار تن است که بخشی از آن از ضایعات ساختمانی حاصل شده و همچنین بخشی از شیشه بازیافت شده مجدداً به صنعت ساختمان راه می یابد.
یکی از کاربردهای اصلی شیشه بازیافت شده در تولید الیاف شیشه برای استفاده در بتن است. برای تولید قطعات بتنی پیش ساخته با ضخامت های ۱ تا ۱۰ سانتیمتر می توان از این الیاف شیشه جهت تامین مقاومت بتن استفاده نمود. همچنین استفاده از الیاف شیشه در پلاستر سیمانی و پوشش گچی دیوار می تواند یک عایق حرارتی و آکوستیکی قدرتمند ایجاد نماید. الیاف شیشه در پوشش های حرارتی لوله ها و تاسیسات مکانیکی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین می توان از ذرات شیشه بصورت سنگدانه در ساخت بتن و راهسازی استفاده نمود.
فلزات
فلزات از دیگر ضایعات مصالح در پروژه های ساختمانی هستند که پتانسیل بازیافت قابل توجهی دارند. میزان تقاضای بازار نیز برای مواد حاصل از بازیافت فلزات به قدری است که می توان ۱۰۰% مواد بازیافتی را مورد استفاده قرار داد. فلزات قابل بازیافت از ضایعات ساختمانی عمدتاً از جنس آلومینیوم، مس، برنج، آهن و فولاد می باشد. نیاز به مصرف این فلزات سالیانه در حال افزایش است و این موضوع، بازیافت ضایعات فلزی را بسیار توجیه پذیر می سازد.
ضایعات بتنی
درخصوص ضایعات بتنی، روش معمول بازیافت شامل خورد کردن قطعات بتن و تولید سنگدانه های بازیافتی است که جایگزین سنگدانه های طبیعی می شود. این سنگدانه ها بطور متداول در لایه زیراساس راه ها، بعنوان پر کننده و برای محوطه سازی مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از سنگدانه های بازیافتی در بتن های سازه ای نیز امکان پذیر می باشد که البته از نظر آیین نامه ها با محدودیت هایی از نظر مقاومت فشاری، جذب آب و دوام بتن همراه است.
در این مقاله به بررسی مصالح پرت ساختمانی پرداختیم.
