مقدمه
گرایش مهندسی سواحل و بنادر و سازه های دریایی ، یکی از زیر گروه های مهندسی دریا و عمران است. با توجه به اینکه بیش از دو سوم کره ی زمین را آب فرا گرفته و از طرفی حدود پنج هزار و هشتصد کیلومتر مرز آبی در شمال و جنوب کشورمان ایران وجود دارد. جایگاه این گرایش به خوبی در سطح ایران و جهان مشخص میگردد. کشتی یکی از اولین سازه های دریایی است که قیمت آن برابر عمر تمدن بشر یعنی بیش از پنج هزار سال است.
جهت پهلوگیری کشتی ها در مناطق ساحلی نیاز به بندر گاه و موج شکن و تاسیسات ساحلی است. از طرفی وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در خلیج فارس در مناطق ساحلی و دور از ساحل و همچنین کشف مخازن جدید نفت و گاز در آبهای عمیق دریای خزر ، نیاز هرچه بیشتر به طرح و ساخت سکو های ثابت و شناور را ایجاد کرده است. فارغ التحصیلان، بعد از فراغت از تحصیل زمینه های مختلف و متنوعی برای اشتغال و کار در داخل و خارج از کشور خواهند داشت.
معرفی رشته
مهندسی سازههای دریایی ( Marine Structural Engineering or Offshore Structural Engineering) یکی از رشته‌های زیرمجموعه مهندسی عمران در دوره کارشناسی ارشد و دکتری است که درباره طراحی و ساخت انواع سازههای دریایی اعم از ساحلی، فراساحلی و تجهیزات زیر دریا بحث می‌کند. این گرایش در چند سال اخیر و برای اولین بار در دانشگاه های تهران و تربیت مدرس ایجاد شد.
این رشته به طراحی سازههای مختلف دریایی مانند انواع سکوها، اسکله‌ها و تأسیسات و تجهیزات بندری می پردازد.
گرایش سازه های دریایی
سازههای دریایی دربرگیرنده طیف وسیعی از سازهها هستند که با اهداف متنوع و مختلفی احداث می‌گردند. در یک تقسیم‌بندی کلی میتوان این سازهها را به سه حوزه offshore, near shore, onshore تقسیم نمود.
- حوزه offshore: به تحلیل و طراحی سازه های دور از ساحل مانند سکوهای نفتی، سکوهای تفریحی و خطوط لوله کف دریا در آبهای عمیق پرداخته می شود.
- حوزه های onshore و nearshore : به سازه های ساحلی و نزدیک ساحل اختصاص دارد. که می توان به اسکله های فولادی و بتنی، موج شکن ها و خطوط لوله ساحلی اشاره کرد.
هدف این رشته آموزش افرادی است که با شناخت کافی از اصول طراحی سازه ها و نیز آشنایی با سازه های دریایی، دارای توانایی‌های لازم جهت طراحی و نظارت بر اجرای پروژه های تخصصی این گرایش بوده و ضمناً توان تحقیقاتی کافی جهت حل مسائلی که در این زمینه ها با آن روبرو می شوند را دارا باشند.
گرایش سواحل
این شاخه از مهندسی به طراحی سازههای ساحلی نظیر موج شکن و اسکله و بررسی پاسخ ساحل به تغییرات حاصله می‌پردازد. تاریخ مهندسی سواحل به هزاران سال پیش باز میگردد زمانی که نخستین بندرها درامتداد سواحل مدیترانه و خلیج فارس بنا نهاده شد.
امروزه با توجه به افزایش سطح آب دریاها و لزوم حفاظت از سواحل در برابر فرسایش بر اهمیت این رشته از مهندسی افزوده شده‌است.
استفاده از سازه های نرم و سخت به منظور ساخت تفریحگاه ها و یا احیاء سواحل، حفاظت در برابر طوفان و احداث ساحل مصنوعی از موضوعات مورد بررسی در این رشته است.
درسهایی که در گرایش سازههای دریایی ارائه میشوند عبارتند از:
(بر اساس آخرین تغییرات سرفصل دروس وزارت علوم)
تعداد کل واحدها : 32 واحد
دروس اجباری : 12 واحد
دروس اختیاری : 12 واحد
سمینار : 2 واحد
پروژه : 6 واحد
ریاضی مهندسی، هیدرولیک دریا، دینامیک سازهها، ژئوتکنیک دریایی، اجزا محدود، مهندسی سواحل، سکوهای دریایی، طراحی سازههای متعارف دریایی، اجرای سازههای دریایی
بطور کلی در گرایش سازه های دریایی با دو دسته عمده از مسائل آشنا میشوید:
1.بنادر و سواحل
در شاخه بنادر و سواحل با این مسائل آشنا میشوید: انواع اسکله ها، موج شکنها، مطالعات مربوط به رسوب در بنادر، تغییر شکل ساحل تحت اثر امواج، نحوه پخش آلودگی در دریا و ...
2.سکوهای دریایی
سکوهای دریایی که عمدتاً به عنوان تاسیسات نفتی و گازی در دریاها استفاده میشوند. شما با انواع مختلف سکوهای دریایی از جمله ثابت و شناور آشنا میشوید. عمده ترین تفاوت این سازهها با سازههای متعارف بارگذاری و نحوه اجرای آنهاست. به علت قرار گرفتن در دریا این سازهها علاوه بر بارگذاریهای متعارف بارهای ناشی از دریا را تحمل کنند که مهمترین آنها امواج هستند. همچنین چون در وسط دریا نمیتوان چیزی را ساخت، این سازهها به صورت مدولهای قابل حمل در خشکی ساخته میشوند و به دریا حمل میشوند و در آنجا سر هم میشوند. به همین علت اجرای این سازه ها نیز کاملاً متفاوت از سازه های متعارف میباشند.
نرم افزارهای مورد استفاده در رشته مهندسی سواحل،بنادر و سازه های دریایی
- نرم افزار Breakwat: برای مدلسازی موج شکن استفاده میشوند.
- نرم افزار Sacs: برای طراحی و مدلسازی
- نرم افزار Mike21: برای طراحی سکوهای دریایی و مشخصات هیدرودینامیک و هیدرولیکی سواحل و بارگذاری ها استفاده می شود.
رتبه قبولی
رتبه قبولی دررشته مهندسی سواحل،بنادر و سازه های دریایی در اوایل سالهای تاسیس (اواسط دهه هفتاد) بود،که برای قبولی در دانشگاه تهران به رتبه های آنچنانی نیاز نبود؛ با رتبه ۴۰۰-۵۰۰ قبول میشدند. کم کم این رشته خیلی فانتزی شد و دراوایل دهه هشتاد تا رتبه ۶۰ سازه دریایی دانشگاه تهران پر میشد. بعد از این دوباره شروع به افول کرد یعنی در سال ۸۳ تا رتبههای ۱۵۰ قبول میشدند. در مورد روند فعلی میتوان گفت که قبولی در این گرایش همانند زلزله و خاک است؛ یعنی سادهتر از سازه و مشکل تر از هیدرولیکی است.
بازار کار و ادامه تحصیل رشته مهندسی سواحل،بنادر و سازه های دریایی
امکان ادامه تحصیل در مقطع دکترای سازههای دریایی در داخل کشور، در دانشگاه های تهران ، علم و صنعت ، تربیت مدرس ، خواجه نصیرالدین طوسی ، سهند تبریز و دانشگاه گیلان وجود دارد. این در حالی است که فارغ التحصیلان این گرایش می توانند در گرایش‌های سازه یا آب نیز ادامه تحصیل دهند. همچنین گرفتن بورس برای ادامه تحصیل در خارج از کشور نیز امکانپذیر است.
از جنبه آینده شغلی، سازه های دریایی مرتبط است با صنعت نفت و گاز، نسبت به سایر گرایش‌های عمران دارای بازاركار بهتر و درآمد بالاتری است.
فارغ التحصيلان ، جهت تحليل و طراحي سازه هاي دريايي بايد در دفاتر مهندسين مشاور در شهر تهران مشغول بکار شوند و براي کارهاي اجرايي بايد در جنوب و يا شمال کشور مستقرشوند.
بهترین دانشگاههای دنیا در زمینه سازههای دریایی
- دانشگاه تگزاس امریکا
- دانشگاه دلف هلند
- دانشگاه NTNU نروژ
- دانشگاه های معتبر ژاپن
- دانشگاه های معتبر استرالیا
معروفترین مراکز و شرکتهای فعال
مراکز و شرکتهای فعال در زمینه سازه های دریایی اكثراً دولتی و نیمه دولتی هستند مانند:
(قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا )و زیرمجموعه های آن)، صدرا، ایزوایكو، تأسیسات دریایی و... ازشركتهای خصوصی فعال درزمینۀ سازه های دریایی میتوان به شرکتهای كیسون،هندسۀ پارس،تهران بركلی،سازه پردازی و ... اشاره كرد.
